Jumat, 22 April 2016

Crita Dewa Ruci

Dikisahke Bima nduweni sawong guru kanthi jeneng Resi Drona. Banjur Resi Drona merintah Bima supaya nggoleki banyu kuripan sing bakal nggawe Bima tumeko kasampurnan urip. Perintah iki sayektine mung siasat kanggo nglenyapake Bima supaya ora melu perang njero Perang Baratayuda sing kala kuwi lagi dipersiapke.

Bima sing nduweni jiwa sawong murid, tanpa pitakon banjur nglakokake titah saka sang guru. Dheweke mangkat nuju panggon-panggon berbahaya sing wis ditentukan dening Resi Drona.
cerita-wayang-bahasa-jawa-dewa-ruci

Pisan, dheweke dikongkon menyang gua gunung Candramuka. Nning, banyu sing den upadi jebulna ora ana, nuli gua neng sakiwo tengene diobrak-abrik nganti nggawe kaget buta sing tinggal neng kana, yaiku Rukmuka lan Rukmakala. Banjur kedadean gelut antarane dekne kabeh lan nggawe loro raksaksa kesebut kalah ditendang, dibanting mendhuwur watu lan njeblok dadi lebu.

Bima durung bisa nemu banyu kauripan, akhire dheweke pasrah lan tersandar nang siji wit beringin sing gede banget.
Kelanjutan cerita wayang bahasa jawa Dewa Ruci.

Ora suwe banjur, dheweke krungu suwara sing ora ana wujud e, "Hei putuku sing lagi sedhih, kowe nggoleki sawijining barang sing ora ana neng kene. Mustahil nggoleki banyu kauripan neng kene".
Suwara kuwi asale saka Batara Indra lan Bayu sing banjur ngandhani bima menawa loro buta sing dipateni mau ternyata nyat lagi dihukum Batara Guru.

Nuli diomongke uga supaya Bima leren anggone nggoleki banyu kauripan, Bima di kongkon supaya bali menyang istana Astina.

Sakwise dheweke bali menyang astina, dheweke memoni gurune maneh, yaiku Resi Drona. Bukane ngakoni kaluputan, Resi Drona berdalih mung nguji Bima wae. Dheweke banjur merintahake bima kanggo nuju samudra supaya oleh banyu kauripan.

Sadurung lunga, kabeh sedulur bima ing pandawa lima termasuk arjuna nglarang lan wanti-wanti menawa kabeh kuwi mung jebakan wae. Nanging Bima/ Werkudara tetap kukuh lan bertekad lunga demi nglakoni titah saka guru Druna.

Malah yen dheweke kudu memoni kemalangan dheweke wis siap, amerga dheweke dhewe nduweni kepitaya an menawa apa sing dilakoni dheweke yaiku Darma, lan kabeh ana sing ngatur.

Saketuke neng pinggir segara, dheweke ngatur emosi sing timbul, keweden, keraguan neng jero awak saguh lan orane dheweke renang ing samudra kui.

Kanthi kesekten aji jalasegara sing dheweke olehke saka Batara Bayu nang dalan sadurunge, dheweke mleboni dasar segara karo menyibak banyu, malah saguh ngambekan neng jero banyu segara.
Dikisahke ana naga sagedhe anakan kali, pemangsa iwak neng segara, rai liar lan ganas, nduweni bisa sing isoh mateni sopo wae, cangkeme kaya gua, siunge katon landep cemlorot, melilit Bima nganti mung kari ketok gulune, menyemburkan bisa kaya banyu udan saka naga kesebut.

Bima bingung lan nduga supaya cepet mati, nanging wektu kesel ora kuwasa nglawan, dheweke eling banjur cepet-cepet nggunakake kukune yaiku  kuku pancanaka, nancap neng awak naga, getih kemocor, naga gedhe kuwi banjur mati, seisi segara bagyo mulya mergo ora ana maneh mangsa sing ganas.

Nganti akhire neng segara den samya Bima ketemu karo Dewa cebol sing nduwe jeneng Dewa Ruci sing raine persis Bima dewe. Gedhe saka Dewa Ruci ora luwih gedhe dibanding epek-epek Bima.  Dewa Ruci merintah Bima kanggo mlebu kuping kiwa saka Dewa Ruci, siji perintah sing mustahil.
Nanging, kanthi keajaiban, Bima kedadeyan bisa mlebu menyang kuping Dewa cebol kuwi lan neng jerone Bima mbisani donya sing jembar banget.

Dewa Ruci ngomongke menawa banyu kauripan ora ana nengendi-endi, rakacek nggoleki banyu kauripan neng panggon ing donya, amerga banyu kauripan ana ing jero awak manungsa kuwi dewe.
Saka kunu Bima mahami wejangan Dewa Ruci sing sayekti yaiku gambaran saka deweke dhewe, sing ngetok lan menehi pamulangan marang dheweke  amarga dheweke wis matuhi parintah saka gurune.

Ana papat wujud sing katon saka Bima, yaiku ireng, abang, kuning lan putih. nuli celathua Dewa Ruci, "sing pisan kok delok cahayane, urip ora ngerti jenenge, Pancamaya kuwi, sayekti ana sajroning atimu, sing dadi pangarepmu, yaiku ati, sing nuntun awakmu marang sifat luwih, ngrupakne hakikat sifat kuwi dhwe.

Lekas mulih aja mlaku, delengen rupa kuwi aja mangu, ati kuwi sejatine hakikatmu, lagekne sing arupa abang, ireng, kuning lan putih, kuwi yaiku pangalang saka atimu.

Bima sakwise krungu tembung Dewa Ruci, atine padhang, nrima kanthi ati seneng, jero ati ngarepake oleh anugerah wahyu sing sak tenane. Banjur Dewa Ruci ngomong, "Bima, mangertenana sliramu, sing tok kerjakne, ora ana ngelmu sing ditekake, kabeh wis kok kuwasani, ora ana meneh sing den upadi, kasekten, ugo kepinteran, amarga ati sing temenan yaiki ati sing nglaksanakake.

Begitulah kisah cerita wayang bahasa jawa Dewa Ruci yang sebenarnya merupakan salah satu kisah perjalanan Bima/ Werkudara dalam mencari jati dirinya. Semoga uraian kisah yang dikemas menggunakan bahasa jawa sederhana di atas bermanfaat buat kita semua. Jangan lupa baca kisah lainnya dalam ringkasan wayang ramayana dalam bahasa jawa.

MTs Ma'arif NU 01 Gandrungmangu Cilacap


Selasa, 17 November 2015

Tembang Macapat Pocung

Tembang Macapat Pocung
1.

Sekolahku kang dadi pepinginanku
Cedhak karo umah
Ora adoh saka margi
Yen numpak pit uga gampang luwih penak

2.

Pra kancaku sing wadon lan para kakung
Padha gegojegan
Ning sinau ora lali
Yen wulangan ra pareng padha clometan

-- Guru gatra ne tembang Pocung ana 4
-- Guru lagune tembang Pocung : U, A, I, A
-- Guru wilangane tembang Pocung : 12, 6, 8, 12

Senin, 02 November 2015

Tembang Macapat Pangkur TAHUN ANYAR

Taun Anyar

Pangkur

1.

Warsa kang minangka batas,
Yuswa tumrap kabéh ingkang kumelip,
Minangka kang pangangkah,
Murih bisa piguna tumrap sliramu,
Taun anyar dadi tandha,
Manungsa kudu sing éling.

2.

Lamun yuswa tambah tuwa,
Ingkang mudha dadi déwasa yêkti,
Ingkang tuwa tambah pikun,
Kabeh lumaku rancag,
Taun anyar bebarengan dipun pethuk,
Nanging aja mung mahargya,
Ingkang ora migunani.

3.

Becik ira ngulatana,
Taun wingi apa kang wus dén udi,
Kanggo ngrancang ingkang durung,
Perlu 'nggo tetimbangan,
Pengalaman iku dadi tuladhamu,
Taun anyar kudu béda,
Dipun ésthi luwih bêcik.

Pangripta Suwardi, Warisan Geguritan Macapat, Balai Pustaka

Sabtu, 31 Oktober 2015

Tembang Macapat GAMBUH AJA DHEMEN UTANG

AJA DHEMEN UTANG

Gambuh

1. Mrih aja pijêr mumbul
    Kabéh sêsanggan jroné uripmu
    Butuh ira dén tliti angati ati
    Aja kongsi waton antuk
    Utang banjur gampang tlédhor

2. Utang-utangan iku
    Pakulinan kang bangêt angganggu
    Katêntrêman jroné galih sabên ari
    Tansah goréh rasanipun
    Marakaké awak loyo

3.

  Upamané kabacut
   Sing diarah aja nganti imbuh
   Tan wurung ingkang nyaur sira pribadhi
   Iya lamun sira iku
   Isih waras tan kêtanggor

4. Lamun pêsthi pinundhut
    Yuswanira wis wanci dipuput
    Mati iku ora têgês anglunasi
    Utang nalika uripmu
    Kang dadi gawan sing abot.

5. Wiwit iki wis kudu
    Karo utang tansah nganggêp mungsuh
    Awit iku nguripi bangsa réntêrnir
    Uripé padha dén émut
    Konomi ja nganti bobrok


Panvripta Suwardi, Warisan Geguritan Macapat, Balai Pustaka.